Zaburzenia lękowe (zaburzenia nerwicowe, nerwica)

Jest to grupa niepsychotycznych zaburzeń psychicznych – oznacza to, że pacjent jest krytyczny w stosunku do przeżywanych objawów oraz zachowuje realną ocenę otaczającej rzeczywistości. Objawy lękowe mogą mieć różne nasilenie – od słabego do znacznego. Im silniejsze, tym większy negatywny wpływ na funkcjonowanie pacjenta oraz obniżenie komfortu jego życia na wielu płaszczyznach: osobistej, rodzinnej, zawodowej oraz społecznej.

Uznaje się, że zaburzenia lękowe stanowią najprawdopodobniej najczęstszy problem w leczeniu psychiatrycznym, szacuje się, że mogą wystąpić w ciągu życia u 20% populacji ogólnej. Są również nierzadkim powodem konsultacji w ramach podstawowej opieki zdrowotnej. Występują częściej u kobiet, mogą dotykać zarówno dzieci jak i dorosłych.

Nie można wskazać jednoznacznej przyczyny nerwicy. Przyjmuje się, że jej podłoże jest wieloczynnikowe i nadal nie w pełni poznane. Za jej przyczyny uważa się obecnie:
– czynniki genetyczne
– czynniki związane z rozwojem i negatywnymi doświadczeniami w dzieciństwie i wieku dorastania
– czynniki środowiskowe, społeczne
– niestabilna sytuacja osobista, rodzinna lub zawodowa.

Zaburzenia te stanowią grupę o bardzo bogatej i niejednorodnej symptomatyce. Charakterystycznym objawem w zaburzeniu nerwicowym jest przeżywanie lęku i/lub strachu.
Lęk to obawa przed czymś nieznanym, nieprzewidzianym, trudnym do sprecyzowania. Natomiast strach ukierunkowany jest na konkretny bodziec. Objawy można podzielić na trzy grupy: psychiczne, somatyczne i zaburzenia zachowania.
Do tych pierwszych zaliczają się m.in.: lęk, niepokój, bezsenność, nadmierna czujność, poczucie dyskomfortu, problemy ze skupieniem uwagi, natłok myśli, nadmierne analizowanie, może występować również poczucie derealizacji.
Objawy somatyczne mogą mieć różnorodną prezentację, np.: kołatanie serca, uczucie ścisku, dyskomfortu, bólu i/lub kłucia w klatce piersiowej, duszność, hiperwentylacja, zawroty głowy, bóle głowy, problemy z widzeniem, wzmożone napięcie mięśniowe, suchość w jamie ustnej, dolegliwości żołądkowo-jelitowe, potliwość, parestezje.
Do zaburzeń zachowania zaliczyć możemy: unikanie określonych sytuacji, natrętne czynności, impulsywność.

Pod pojęciem zaburzeń lękowych mieści się wiele różnorodnych rozpoznań, taki jak:
– Zaburzenia lękowe w postaci fobii (m.in. agorafobia, fobia społeczna, fobie izolowane: akrofobia-lek wysokości, klaustrofobia-lęk przed małymi pomieszczeniami, arachnofobia-lęk przed pająkami, awiofobia-lęk przed lataniem, hemofobia-lęk przed krwią; wg ICD-10 F40),
– inne zaburzenia lękowe (m.in. lęk napadowy, lęk uogólniony, zaburzenia depresyjno-lękowe; F41),
– zaburzenia obsesyjno-kompulsywne (nerwica natręctw; F42),
– reakcja na ciężki stres i zaburzenia adaptacyjne (m.in. PTSD, zaburzenia adaptacyjne; F43),
– zaburzenia dysocjacyjne (konwersyjne; F44),
– zaburzenia występujące pod postacią somatyczną (m. in. zaburzenia somatyzacyjne, hipochondryczne; F45),
– inne zaburzenia nerwicowe (m. in. neurastenia; F48).

Nerwica może, a nawet powinna być leczona. Dzięki zastosowaniu odpowiednich metod można istotnie poprawić komfort codziennego funkcjonowania pacjenta oraz zredukować odczuwane dolegliwości.
Metodą z wyboru w leczeniu zaburzeń lękowych we wszystkich grupach wiekowych powinna być psychoterapia – indywidualna lub grupowa, najczęściej stosuje się terapię poznawczo-behawioralną (CBT). W wielu przypadkach psychoterapia może być jedyną i w pełni skuteczną formą leczenia.
W przypadku bardziej nasilonych objawów zaleca się postępowanie kompleksowe, obejmujące zarówno psychoterapię, jak i farmakoterapię. Najczęściej wybiera się leki z grupy tzw. leków przeciwdepresyjnych, głównie selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI) lub selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny (SNRI), rzadziej starsze trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne (TLPD). Efekty leczenia pojawiają się najczęściej po 2-3 tygodniach. Dobór leku powinien być poprzedzony dokładnym wywiadem lekarskim.
Pamiętać należy, że wymienione wyżej leki nie mają potencjału uzależniającego.
Niekiedy, w bardzo nasilonych objawach, konieczne jest włączenie na krótki czas leków z grupy benzodiazepin. Jednak z uwagi na ich silnie uzależniający potencjał nie należy ich przyjmować regularnie oraz nie dłużej niż 3-4 tygodnie i tylko według zaleceń lekarza.